İngilizce ‘’cranberry’’ Latince bilimsel adı Vaccinium macrocarpon, Avrupa ülkelerinde kadınlarda özellikle idrar yolu enfeksiyonlarında sıklıkla tüketildiği bilinmektedir. Bilimsel olmayan kaynaklarda ‘’yaban mersini, amerikan üzümü’’ gibi yanlış adlarla tüketiciye sunulmaktadır. Ancak ülkemizde bu bitki yetişmediği için Türkçe adı bulunmamaktadır. Dolayısıyla ‘’kranberi’’ olarak isimlendirmek daha doğru olacaktır. Kranberi bitkisinin meyvesinden elde edilen meyve suyu ve meyve özütünden hazırlanan kapsül ve tablet gibi formlar takviye edici gıda olarak eczanelerde satılmaktadır.
İdrarda mililitresinde 100.000 hücreden fazla bakteri bulunması idrar yolu enfeksiyonu tanı kriteri olarak kabul edilmektedir. Kadınlarda idrar yolu mesafesinin kısa olması ve üretra ile anüs yakınlığı, bakterilerin kolaylıkla mesaneye girebilmesine neden olmaktadır. Bundan dolayı idrar yolu enfeksiyonu kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülmektedir. Antibiyotikler genellikle idrar yolu enfeksiyonları için ilk basamak tedavidir. Ancak tekrarlayan enfeksiyonlarda tedavi amacıyla antibiyotiklerin kullanılması dirençli bakterilerin gelişmesine neden olmaktadır. Bu noktada kranberi suyu veya meyve özütünden hazırlanan formülasyonlar koruyucu tedavide sıklıkla önerilmektedir. Etki mekanizması kesin olarak bilinmemekle beraber meyve içerisinde bulunan proantosiyanidinlerin enfeksiyona neden olan bakterilerin mesane epitel hücrelerinin yüzeyine yapışmasını önlediği düşünülmektedir.
Yaş ortalaması 84 olan 928 kişiyle çift körlü, randomize, plasebo kontrollü çok merkezli (güvenilirliği en yüksek bilimsel araştırma türü) gerçekleştirilen bir çalışmada, katılımcılara 12 ay boyunca plasebo ve kranberi tabletleri günde iki defa verilmiştir. Çalışma sonucunda klinik olarak idrar yolu enfeksiyonu tanımlanmış hastalardaki şikayetlerin ciddi oranda azaldığı kaydedilmiştir. 40 çocukla randomize gerçekleştirilen başka bir çalışmada, proantosiyanidin aktivitesinin pediatrik ateşli olmayan idrar yolu enfeksiyonları üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Katılımcılar gelişigüzel gruplandırılarak 1 yıl boyunca çocukların bir kısmına yüksek konsantrasyonda proantosiyanidin içeren kranberi meyve suyu verilmiş bir kısmına sadece kranberi suyu verilmiştir. Çalışma sonucunda yüksek konsantrasyonlarda proantosiyanidin içeren kranberi suyunun, pediatrik ateşli olmayan idrar yolu enfeksiyonlarının önlenmesinde etkili olduğu bildirilmiştir. Kranberi kapsüllerinin ameliyat sonrası oluşan idrar yolu enfeksiyonlarını önlemedeki terapötik etkisni araştırmak amacıyla randomize,çift körlü,plasebo kontrollü (güvenilirliği en yüksek bilimsel araştırma türü) yürütülen başka bir çalışmada, ameliyat sonrası 6 hafta boyunca katılımcılara günde 2 defa olacak şekilde plasebo ve kranberi kapsülleri verilmiştir. Çalışma sonucunda idrar yolu enfeksiyonu oluşumunun kranberi kapsülü alan grupta plasebo grubuna kıyasla daha az geliştiği bildirilmiştir. 2004 yılında Norveç’te 400 hamile kadın arasında yürütülen bir anket çalışmasında, hamilelik döneminde idrar yolu enfeksiyonlarına karşı en çok kullanılan bitkisel ürünün kranberi olduğu bildirilmiştir. Ancak hamile ve emziren kadınlarla yürütülen yeterli sayıda çalışma bulunmadığından güvenilirliği halen tartışma konusudur.
Özetle, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarında sürekli antibiyotik kullanımı dirençli mikroorganizma gelişimine neden olduğundan hafif seyreden vakalarda antibiyotik tedavisine yönelmek yerine kranberi formülasyonlarının kullanımı daha akılcı bir tedavi yöntemi olacaktır.
